Tinea Kapitis

Tinea Capitis Superficialis (Saçkıran, Kurukel):

Etkenleri Trichophyton'lar (T. violaceum, T. tonsurans, T. mentagrophytes) ve Microsporum'lar (M. audouinii, M. canis, M. gypseum)'dur.

Çoğunlukla puberteden önce olur. Nadiren puberteden sonra oldukları da gözlenmiştir. Hastalık saçlı deride çok defa yuvarlak, daha az oval veya biçimsiz plaklar oluşturur. Plaklar tek veya çok sayıda olup, büyüklükleri 2-4 mm ile 1 - 3 cm çapları arasında değişebilir. Bu plakların üstleri hafif eritemli ve un veya kepek iriliğindeki skuamlarla örtülmüştür. Skuamların altında kalmış veya üzerine çıkmış gri renkli kırık saçlar bulunur. Bu infeksiyon iz bırakmadan iyi olur.

Tinea Capitis Profunda (Kerion celsi):

En fazla etkeni Trichophyton'lar (T. verrucosum) T. mentagrophytes) T. schoenleinii) T. violaceum) ve Microsporum'lar (M. canis) M. gypseum)'dur.

Daha çok puberteden önce çocuklarda görülür. Hastalık kurukel gibi başlar. Sonra mantarlar kıl ağzı folikülünü de içine alan cerahatlı bir folikülitis yaparlar. Bu folikülitlerin yaptığı nodüller saçlı deride fındık, ceviz veya elma büyüklüğüne varabilir. Nodüller yandan sıkılınca kıl ağızlarından cerahat çıkar ve üzerindeki kıllar cımbız ile çekilirse yağdan kıl çıkar gibi kolayca ve ağrısız olarak çıkarlar.

Puberteden sonra yetişkinlerin sakal bölgesinde aynı klinik görünümlerde ve özellikte lezyonlar oluşur ki, buna Tinea barba (Sycosis parasitaria) denir. Nadiren de koltuk altı, genital bölge, kaş ve lanugolarda meydana gelen aynı görünüm ve özellikteki infeksiyona ise «Folikülitis agminata» adı verilir. Bunlar derin tip dermatofitozisler olup, organizmada dermatofitlere karşı bir bağışıklık meydana getirirler. Bunlarda saçsızlık ve sikatrislerin olabileceği bilinmelidir.

Tinea Corporis (Temriye):

Etkeni Trichophyton'lar ve Microsporum'lar olup, daha az olarak da E. loccosum olduğu saptanmıştır. Her yaşta görülebilen, en fazla alın, yanaklar , boyun, el sırtları ve diz gibi açık bölgeleri tutan bir tablodur. Daha az olarak kapalı bölgelere de yerleşebilir. Plaklar 2 - 4 mm ile 1 - 3 cm çapında olurlar. Şekilleri en fazla yuvarlak, daha az oval, bazanda biçimsizdir. Bu plaklar keskin sımrlı ve ilk günlerde her tarafı eritemli-skuamlı iken, bir kaç günsonra ortaları hemen normal deri görünümünü alır. Çevresinde ise şiddetlibir eritem~skuam devam eder. Kenarları bir bisturi ile kazınırsa, nokta şeklinde yer yer sulanan yerlerde veziküllerin bulunduğu görülür. Çok nadir olarak da Trichophyton schoenleinii'nin deride godet'ler ile kendini gösterdiği gözlenmiştir.

Favus Capitis

Etkeni Trichophyton schoenleinii'dir. Bu infeksiyon da puberteden önce ve tedavi edilmezse puberteden sonra da devam eder. Tipik şekilleri % 95'i; atipik şekilleri ise ancak % 5'ini oluşturur.

Tipik şekillerin kardinal belirtilerini; kükürt sarısı renginde godetler veya skutulumlar, bunların üzerinden çıkan soluk saçlar ve atrofik sikatrisler, bazen de özel bir koku oluşturur. Godet'ler kaldırılırsa altı pembe renkte, hafif sulantılı ve atrofik bir görünümde oldukları göze çarpar. Bu kardinal belirtiler, çok defa tanıyı koydurur, yalnız atipik şekillerde görünüm tanıyı koydurmaz. Bunların görünümlerine göre favus impetigoid, favus pitiroid ve favus alopesik adları altında toplanır. Favus kapitisde bir özellik de alın, kulaklar ve ense bölgelerinde sağlam görünümde bir saç çevresinin bulunmasıdır.

Majocchi Granülomlu Tinea korporis

Majocchi granülomlu Tinea korporisin zoofilik etkenlerle oluşan özel bir derin tutulum şeklidir. Trikofitik granülom olarak da adlandırılan bu tablo, fungal elemanların (sıklıkla Trıchophyton rubrum) kıl folikülünün alt kısmındaki keratinde yerleşmesi sonucu ortaya çıkar. İnfekte kıl folikülünün rüptüre olmasıyla dermise ve subkutise boşalan içerik granulamatöz inflamatuar bir reksiyona yol açar. Travma ve maserasyonun kolaylaştırıcı faktörler olduğu düşünülmektedir. Kadınlarda bacak bölgesindeki kılların tıraşlanması en önemli nedenidir. En sık tibial bölge ve ayak bileğinde görülür. Sıklıkla Tinea pedis ve onikomikoz ile birliktedir. Keskin sınırlı, deriden kabarık, eritemli, skuamlı, alopesik nodüller veya plakların üzerinde perifoliküler püstüller bulunabilir. Resimde deriden kabarık, eritemli plağın üzerindeki püstüller ve krutlanma dikkat çekmektedir. Bazı lezyonlarda flüktüasyon hissedilebilir.

Nativ preparatın sonuç vermediği olguların tanısında, histopatolojik inceleme ve mantarları göstermeye yönelik özel boyamalar (örn PAS, grocott) gerekebilir. Kıl folikülünün çevresinde granülomatöz bir infiltrasyon görülür. Mantar elemanları bu bölgede ve kıl şaftında saptanabilir. Majocchi granülomunda sistemik antifungal tedavi uygulanmalıdır. Tablo iyileşirken sikiatris bırakabilir ve dökülen kıllar çıkmayabilir.

Tinea Barba

Yüz ve boyunda, özellikle sakal bölgesi ve çevresindeki deride yerleşen ve mantar elemanlarının kıl şaftına invazyonu ile karakterize olan, inflamatuar dermatofit infeksiyonudur. En sık Trıchophyton mentagrophytes ve Trıchopyton verrucosum gibi zoofilik suçlara bağlı gelişir. T. verrucosum büyükbaş hayvanlardan bulaşabilir. Hemen her zaman erişkin erkeklerde görülür. Yüzeyel bir formu da olmakla beraber, tipik lezyon derin süpüratif nodül veya plaklar şeklindedir. Kaşıntılı veya ağrılı olabilir. Üzerindeki kılların dökülmesine yol açması ve püstüller bulunması oldukça tipiktir.

3 değişik tipi bulunmaktadır:

1. İnflamatuar tip: Lezyonlar kerion celside görülen şekildedir. Krut oluşumu ve kötü koku vardır. Kıllar kırılmış veya dökülmüşlerdir. Stafilokokların etken olduğu sikozis nonparazitera ile karıştırılabilir. Ancak sikozis nonparaziteria burun filtrumundan başlar ve kıllar kolayca çekilemez.

2. Superfisial tip: Lezyonlar Tinea korporis lezyonlarına benzer.

3. Skiziform tip: Klinik olarak bakteriyel sikozise benzer ve folikülit şeklindedir. Kıllar çoğunlukla kırıktır ve çekmeyle kolaylıkla çıkmazlar. Tinea barba’nin ayırıcı tanısında bakteriyel sikozis, fronkül, derin mikozlar, sifiliz ve tüberküloz düşünülmelidir. Genellikle topikal tedaviye iyi yanıt verir. Sıcak pansuman ve epilasyon uygulanabilir. Dirençli olgularda sistemik tedavi koşuldur.

Tinea Fasiyalis

Yüzde yerleşen Tinea barba dışındaki dermatofit infeksiyonudur. Genellikle Trıchophyton türleri bazen de Microsporum canis’e bağlı olarak gelişir. Evcil hayvanlardan bulaşma sık görülür. Yüzün her yerinde görülebilir ve çoğunlukla simetrik yerleşim göstermez. Trıchophyton rubrum’un neden olduğu T. fasiyalis’i tanımak zor olabilir. Ana klinik özellikler Tinea korporise benzer Lezyon kızarık ve kaşıntılıdır, ancak sınırı pek belirgin değildir. Başka olgularda lezyonlar daha belirgin olabilir.

Lezyonlar bazen kulağa kadar yayılabilir. Bazı olgularda, güneş ile temas sonucu lezyonlarda alevlenme görülebilir. Ortadan iyileşmeye eğilimli, kenar aktivasyonu gösteren eritemli plaklar için tanı kolaydır. Ancak bazen sınırları çok belirgin olmayan pembe veya kırmızı, skuamlı plaklar şeklinde de olabilir. Bu olgularda özellikle kontakt dermatit atopik dermatit, seboreik dermatit, diskoid lupus eritematozus, Psoriazis vulgaris ve polimorf ışık erüpsiyonu gibi dermatozlarla karıştırılarak yanlış tanılar konabilmektedir. Tinea fasiyaliste topikal antifungal ilaçlar ile tedavi genellikle yeterli olup, iz bırakmadan iyileşir. Ancak göz kapağı lezyonlarında merhemlerin sürülmesi güç olduğundan sistemik tedavi tercih edilir.

Kaş, Kirpik, Göz Kapağı Dermatofitozu

Genellikle komşu bölgelerdeki dermatofitozların varlığında, sekonder olarak ortaya çıkan, seyrek görülen bu hastalık kaş ve kirpiklerde dökülmeye yol açabilir. Bunun dışında kirpiklerin foliküler orifislerinde püstüller ve bunların krutlanması şeklinde belirtilere yol açabilir. Tedavide sistemik antifungaller tercih edilir.

Tinea inguinalis (Tinea kruris)

Başlıca kasık bölgesinde yerleşen dermatofit infeksiyonudur. En önemli etkenleri antropofilik organizmalar olan Epidermophyton floccossum, Trıchophyton rubrum ve Trıchophyton mentagrophytes var. interdigitale’dir. Sıcak, nem, obezite, aşırı terleme ortaya çıkmasını kolaylaştırıcı faktörlerdir. Ortak kullanılan havlular veya banyolar ile kolayca bulaşabilir. Vücudun başka bölgelerindeki odaklardan otoinokülasyon sonucu oluşabilir. Olguların önemli bir bölümünde Tinea pedis ile birliktedir. Nadiren insandan insana direkt temasla da bulaşabilir. Hastaların çoğu erişkin erkeklerdir. En sık femoral bölgenin üst ve iç yan kısmı tutulur. Klinik açıdan skrotum ve penis tutulumu nadirdir.

Ancak nativ preparat ile bu bölgelerde de mantar elemanları gösterilebilir. Plaklar sıklıkla yarım ay şeklindedir ve keskin sınır, eritem, deriden kabarıklık, girintili çıkıntılı kenar ve merkezi iyileşme gibi Tinea korporisin tipik özelliklerini gösterirler. Tinea inguinalis kasığın iki tarafına yerleşmekle birlikte her zaman simetrik değildir. İnfeksiyon tüm dünyada sık görülür. Puberteden sonra ortaya çıkan bir erişkin hastalığıdır. Özellikle 18-25 yaştaki genç erişkin erkeklerde görülmekle birlikte kadınlarda da rastlanabilir. Erkeklerde sık görülmesinin sebepleri skrotumun ve erkek iç çamaşırlarının yaptığı oklüzyondur. Tinea inguinalis çok bulaşıcıdır. Sıklıkla otoinokülasyon sonucu gelişir. Ayrıca başkalarının giysileri, ortak kullanılan klozet ve cinsel ilişki ile de bulaşabilir. Ter, sıcaklık, ıslak mayo ve şişmanlık hastalığa uygun zemin hazırlar. Erkeklerde daha çok görülür.

Kasık veya perinal bölgelerde başlayan infeksiyon zamanla uyluğa ve genital organlara yayılır. Çok kaşıntılı olan tablo, oldukça uzun sürer. Yarımay şeklinde kırmızı veya kahverengi plaklar halinde görülür. Plağın kenarında veziküller gözlenir. Ağır maserasyonun görüldüğü hastalarda sekonder bakteriyel infeksiyonlar gelişebilir. Tinea inguinalis tanısı koyulurken özellikle invers tip psöriazis, seboreik dermatit, intertrigo, eritrazma ve kandidiazis akla gelmelidir. Kandidiazis skrotumun da hastalığa katılması ve satellit püstüllerin izlenmesi ile tinea kruristen klinik olarak ayırt edilir.

Yaygın olmayan lezyonların tedavisinde topikal antifungal ilaçlar genellikle yeterli olur. İmidazol türevleri(ketokonazol, klotrimazol, oksikonazol, izokonazol, sulkonazol, mikonazol, tiokonazol, sertokonazol, bifonazol), pridonlar allilaminler (terbinafin, naftifin) morfolinler (amorolfin) ve (sikloproksolamin), dermatofitozların tedavisinde kullanılan önemli tropikal ilaçlardır. Bu geniş spektrumlu antifungal kremler, pitriazis versikolor ve kandidalara da etkilidir. Antifungal ve kortikosteroid kombinasyonu içeren kremler tanısı kesinleşmiş dermatofitozlarda tercih edilmemelidir.

Tinea Pedis

Tinea pedis dermatofitlerin sebep olduğu ayak ve ayak parmaklarının fungal infeksiyonudur. Aile içinde tüm ev halkına bulaşmaya eğilimlidir ve infeksiyon var olduğu sürece bulaşıcıdır. Etken sıklıkla Epidermophyton floccosum, T rubrum veya T mentagrophytes’dir. Tinea pedis insanda en sık görülen mantar hastalığıdır. Toplu işyeri, ortak kullanılan takunya, terlik gibi giysiler ile lastikten yapılan giysiler ve naylon çoraplar hastalığa zemin hazırlar. Ayrıca immunosupresifler ve kortikosteroidler hastalığın yayılmasına yol açabilir. Tinea pedis'in en rahatsız edici semptomu ayak kokusu ve kaşıntıdır.

Hastalık çocukluk döneminden sonra görülür; genellikle genç erişkinlerde veya ergenlik çağında olanlarda sıktır. Erkekler daha sık infekte olurlar; bu durumun nedeni erkeklerin yatılı okul, kışla, spor salonları gibi toplu yaşanan yerlerde bulunmaları ve yaz aylarında kadınlara göre daha kapalı ayakkabı giymeleridir. İnfeksiyon, infekte yerlere çıplak ayakla temas ile bulaşır; ortak kullanılan duşluk, banyo, hamam, sauna, yüzme havuzu, otel odası, hatta ev odası tabanlarından infekte epitel döküntülerine basma sonucu bulaşma olur. Pedikür salonlarında da infeksiyon tehlikesi vardır.

Bu hastalığın mikotik yapıda olduğunu ilk defa 1892’de Celal Muhtar hocamız ortaya koymuştur. Bu yüzden bu hastalığa Celal Muhtar hastalığı da denir. Genellikle asimetriktir ve bir ayak daha belirgin olarak tutulmuştur. Bu özelliği psöriazis gibi simetrik hastalıklarla ayırıcı tanısının yapılmasında önemlidir. Sıcak ve nemli iklim şartlarında ayak parmak aralarında gelişen maserasyon hastalığının oluşumunda önemli role sahiptir. Naylon çorap giyilmesi, sentetik maddelerden yapılmış olan terlik ve ayakkabı, özellikle spor ayakkabılarının kullanımının artışı hastalığın yaygınlaşmasına katkıda bulunan faktörlerdir. İnfeksiyon genellikle ayak parmak arasından başlar ve tabana yayılır.

Klinik ve patofizyolojik açıdan 3 tipe ayrılır:

1) İnterdijital (intertriginöz) tip: Bu tabloya atlet ayağı ismi de verilir. En sık olarak

4. ayak parmak araları tutulur. Parmak arasında görülen skuamlar ile dermatofit infeksiyonu başlar (simpleks tip). Bunun üzerine bakteriyel bir infeksiyon eklenirse ileri derecede maserasyon, fissürler ve lökokeratotik, semptomatik lezyonlar oluşur. Genellikle pruritus mevcuttur eğer fissürler gelişirse ağrıya sebep olurlar. Sıcak ve oklüzyon hastalığı tetikleyici faktörlerdir.

Özellikle Staphylococcus aureus, Micrococcus sedantorius, Brevibacterium epidermidis, Cornebacterium minutissimum ve çok sayıda antibiotiklere dirençli pseudomonas ve proteusu da içeren gram (-) türler bu infeksiyona katılmaktadır (kompleks tip). Bu bakteriler dermatofitlerin sentezlediği penisilin ve streptomisine dirençlidirler. Normalde invaze edemedikleri kalın stratum korneumlu ayak parmak aralarını ancak dermatofitlerin burada deri bütünlüğünü bozması ve sentezledikleri antibiyotiklerle hazırladıkları ekolojik ortam sayesinde invaze edebilirler. Bu bakteriler proteolitik enzimler sentezleyerek stratum korneumu parçalarlar ve dermatofitler de bu sayede daha derinlere invaze olabilirler ve maserasyon ve lökokeratoz gelişir. Micrococcus sedantorius ve Brevibacterium epidermidis gibi bakteriler ayrıca methanethiol, ethanethiol, dimetil sülfit ve benzeri sülfür bileşikleri sentezlerler. Bu bileşikler güçlü antifungal özelliğe sahip olan maddelerdir. Bu yüzden bu masere parmak aralarından alınan kültürlerin ancak üçte birinde dermatofitler üretilebilmektedir. Tabloda sıklıkla T.mentagrophytes var. interdigitaleve E.floccosum rol almaktayken, T.rubrum’da sık olarak karşılaşılan etken patojendir ve ayak tabanını da invaze etme eğilimindedir. Sekonder infeksiyonlar gelişebilir, erizipel, lenfanjit oluşabilir.

2) Skuamöz-hiperkeratozik tip: Ayakların tabanlarında diffüz hiperkeratozik deskuamasyona sebep olur. Ayak tabanı kurudur ve taban deri çizgileri pudralıymışlar gibi bir izlenime sebep olan yapışık furfurik skuamlarla kaplıdırlar. Ayak tabanlarında yarımay şeklinde skuamlar izlenir. Hastalık kronik ve sessiz seyirlidir. Sıklıkla tırnak tutulumu da gelişir. Hastaların çoğunda atopi öyküsü ve hücresel immünitelerinde dermatofitlere özel bir duyarlanma bozukluğu vardır. Bu tip infeksiyonlara büyük oranda T.rubrum sebep olur.

3) Vezikülobüllöz tip: Akut olarak gelişen çok inflamatuar erüpsiyonlardır. Erüpsiyon genellikle tek taraflıdır. Bu dishidrotik egzemadan en önemli farkıdır. Veziküller ve büller genellikle ayağın medial kenarının orta kısmındadır. Hastalık sıklıkla T.mentagrophytes var mentagrophytes ile oluşur. Şiddetli inflamasyon bu zoofilik dermatofite karşı gelişen hücresel reaksiyon sonucu ortaya çıkar ve yine bu mekanizma ile oluşan klasik alerjik kontakt dermatit tablosu ile aynı tablodur. Hastalık tekrarlayan ataklarla seyreder ve ataklar arasında hafif derecede deskuamasyon bulunur. Isı artışı ve oklüzyon atakların ortaya çıkmasına sebep olan faktörlerdir. Şiddetli bir pruritus ve yanma mevcuttur. Özellikle vezikülobüllöz formda hiperhidrozis de mevcuttur ve id reaksiyonlarına sık rastlanır.

Dermatofitlerin sporları dış ortamlarda uzun süre canlı kalabilmektedir. Bunun sonucunda infeksiyon kolayca yayılır. Duş, sauna, yüzme havuzu gbi ortamlar ve ortak kullanılan terlikler tinea pedisisn önemli bulaşma nedenleridir. Çıplak ayakla gezme sırasında kontamine zeminden bulaşabilir. Aşırı terleme ve dar giysiler oluşumu kolaylaştırır. Yaz mevsiminde lezyonlar şiddetlenebilir. Tedavisiz bırakıldığında aylarca hatta yıllarca sürebilir. Tedavi edilmeyen durumlarda tabloya onikomikoz infeksiyon da eklenebilir. Tinea pedis tanısı konulurken kontakt dermatit, palmoplanter püstülozis, dizhidrotik egzema, reiter sendromu, ayak parmak aralarında olduğunda intertrigo ve eritrazma düşünülmelidir.

Tinea pedisin en önemli komplikasyonları; bakterilerin maserasyon veya fissür yerlerinden doku içine girmesi ile sellülit ve mantar infeksiyonunun komşuluk yoluyla ayak tırnakları (onikomikoz) ayak sırtı ve bacağa yayılmasıdır. Tinea pedis'in tedavisinde topikal tedavi yararlıdır, ancak sistemik tedavi daha etkilidir. Bu nedenle topikal ve oral tedavi birlikte verilmelidir. Griseofulvin Tinea pedis tedavisinde eskiden beri kullanılan ve FDA tarafından onaylanmış etkili olan bir oral antifungaldir. Genellikle 6-8 hafta kullanılması önerilmektedir. İtrakonazol (200 mg günde iki kere) ve terbinafin (250 mg günde bir kez, 2 hafta) tedavide etkili, ancak FDA tarafından onaylanmamış oral antifungal ilaçlardır. Oral ilaçlarla birlikte %2'lik mikonazol nitrat krem, %1'lik klotrimazol krem, benzilamin, alilamin, terbinafin, naftifin vesiklopiroksilamin gibi topikal ajanlarda kullanılmalıdır. Topikal ve oral antifungal tedavi yanında ayakların kuru tutulması, ayakların havalanmasını sağlayan kısmen açık ayakkabıların giyilmesi veya haftada 2-3 gün bu şekilde alternatif bir ayakkabı giyilmesi, banyodan sonra ayakların özellikle parmak aralarının tamamen kurutulmasıönemlidir. Sekonder bakteriyel infeksiyon gelişimi özellikle kronik veya rekürrent olgularda sık olduğundan antibakteriyel ilaçların kullanılması düşünülmelidir.

İnflamasyonlu olan olgularda anti-inflamatuar ilaçlarda kullanılmalıdır. Akut Tinea pedis’te potasyum permanganat (1/1000) banyosu çok yararlıdır. Potasyum permanganat banyosundan sonra topikal ilaçlar uygulanabilir. Tinea pedis’in ayak tabanı ve /veya ayak sırtına yayıldığı veya akut yangı durumlarında topikal ilaçlara ek olarak sistemik antifungaller kullanılmalıdır. Tedavide kurutma önemli bir faktördür. Kurutucu pudralar, soyucu antifungal merhemler kullanılabilir.

Tinea Manuum

Tinea manuum, ellerin dermatofitozu olup T.rubrum, T. mentagrophytes interdigitale ve E.Floccosum en sık görülen etkenlerdir. Ayrıca M. canis ve T. verrucosum gibi zoofilik türler ve geofilik M.gypseum da infeksiyon etkeni olabilir. Türkiye’de en sık saptanan etken T.rubrum’dur.

İnfeksiyon etkenleri, infekte insan ve hayvan kontamine topraktan direkt olarak veya indirekt kontamine eşya, havlu, bahçe araç ve aygıtlarından bulaşır. Vücudun başka bir yerindeki dermatofitozdan otoinokülasyon ile de bulaşma olabilir. El işçiliği, ellerin çok terlemesi ve kontakt ekzema gibi hastalıklar T. manuum’ a hazırlayıcı faktörlerdir. Tinea manuum çoğu kez sağ el olmak üzere genellikle tek elde görülür. Tinea manuum saptanan hastalarda sıklıkla T. pedis de vardır. İnfeksiyon en sık avuç içini tutar; ayrıca el sırtında da görülebilir. El sırtı veya parmak arasındaki lezyonlar T. korporis lezyonları gibidir; eritemli, sınırları keskin ve bazen veziküllü, orta bölümlerinde iyileşmeye başlayan kaşıntılı lezyonlardır.

Avuçtaki T.manuum un iki klinik tipi vardır:

1)Dishidrotik veya ekzamatoit tip: Akut bir tablo olup el kenarları, parmakların yan ve palmar yüzleri veya avuçta veziküller vardır. Avuçta genellikle iri, sert ve içi yapışkan ve saydam bir sıvı ile dolu tek bir iri vezikül veya bül görülür. Vezikül veya bül tepesi kesildiğinde eritemli ıslak bir taban ortaya çıkar. Semptomları kaşıntı, yanma ve karıncalanmadır.

2)Hiperkeratotik tip: Subakut veya kronik bir tablodur. Avuç ve çevresindeki veziküller soyularak yuvarlak veya düzensiz, hiperemik, pullu, kalın beyaz skuamlı bir sınır ile çevrili lezyonlara dönüşürler. Lezyonlar avuç ve parmakların tüm yüzeyini veya büyük bir bölümünü kaplayabilir. Hiperkeratöz avuç çizgileri boyunca fissürlere yol açar. İnce pullanma nedeniyle avuç kaba daneli una bulanmış gibidir. Pullanma avuç çizgilerinde daha kaba olup zamanla kararır. Ellerde onikomikoz T. manuumun en sık görülen bir komplikasyonudur. Palmoplanter keratoderma (tiloziz) olguları avuç içi ve ayak tabanının dermatofitler ile superinfeksiyonuna özellikle duyarlıdırlar. Bu komplikasyonun tanısı zor olabilir, ancak vezikül oluşumu ve ellerde kaşıntı tanıya yardımcıdır.

Bu gibi olgularda T. rubrum dışındaki mantarlar da etken olabilir. Tinea manuum başka dishidroz şekilleri ve psoriazizden ayırdedilmelidir. Genellikle topikal ilaçlarla 4 haftada iyi sonuç alınır. Ancak dirençli bazı olgularda sistemik tedavi gerekebilir.

Tinea İnkognito

Deride yerleşen dermatofit infeksiyonları, “tinea” ön eki alır. Bu ön ekten sonra tanımlanan dermatofit infeksiyonu, yerleştiği yerin adını alır. Bu kuralı bozan bir istisna “Tinea incognito” dur. Buradaki “incognito” bir yerleşim yerini değil, latince “incognitus” tan köken alan “bilinemezlik durumu” nu tanımlar. Tinea incognita deyimini ilk kez 1968’de İve ve Marks kullanmışlardır. Özgün yayında, aslında dermatofitozu olup da yanlış tanı ile topikal kortizonlu merhem veya kremleri kullanan hastalarda; seboreik dermatitis, liken ruber planus, follikülitis, skleroderma ve rozasea’ya benzeyen klinik tabloların geliştiği bildirilmiştir. Ancak olguların üçte birinde dermatofitozun tipik klinik özelliklerinin korunduğu da vurgulanmıştır.

Tinea incognita, mantar infeksiyonu olan olguların yanlış tanı ile kortizonlu krem veya merhem kullanması ile meydana gelmektedir. Türkiye dışındaki ülkelerde hastaların kendi başlarına ilaç kullanması söz konusu olmadığı için; Tinea incognito’lar çoğunlukla iyatrojeniktir. Kortizonlu topikal ilacı veren genellikle pratisyen hekim veya aile hekimidir. Türkiye’de ise hastaların kendi kendilerine ya da yakınları veya komşularından duydukları “o hastalığa (!) çok iyi gelen ilacı” kullanmaları mutat olduğu için, tinea incognito’larını kendileri oluştururlar. Tinea incognito’ya neden olanlar sıralamasında daha sonra eczacılar, pratisyen hekimler, diğer uzman hekimler ve dermatologlar gelir.

Kortizonlu preparatlar, sistemik kullanımları gibi, topikal kullanımlarında da hücresel immüniteyi baskılarlar. Hücresel immünitenin baskılanması ile hastanın dermatofit infeksiyonuna bağlı klinik belirtiler başlangıçta silikleşir, kaşıntı yanma gibi sübjektif şikayetleri kaybolur. Ancak zemindeki mantar infeksiyonu giderek yayılır, ilacın kesilmesi ile sübjektif yakınmalar tekrar şiddetlenir. Böylece hasta aynı ilacı defalarca kullanmak zorunda kalır. Bu “kısır döngü”, hastanın bir dermatologa başvurması ile -muhtemelen- sonlanır. Çünkü kortizon baskısı altındaki “tinea” nın klasik sentrifugal vezikülopüstüller gösteren kliniği; ekzema, impetigo, psoriasis, rozasea gibi başka klinik tablolara dönüşmüştür. Eğer klinisyenin şansı varsa, dikkatli bir gözlem ile sınırlı bir bölgede tinea’yı andıran bir alan görebilir, bu bölgeden yapılan bir direk bakı sonrasında mantar hiflerini görmek olasıdır.

Lezyon genellikle asemptomatiktir. Bazen kaşıntılı ya da ağrılı olabilir. Koyu kırmızı veya viyolase renkte olabilir. Papüler ve püstüler lezyonlar gözlenebilir. Steroid uygulamasından kaynaklanan atrofik bir görünüm olabilir. Tedavide sistemik antimikotik kullanmak gerekmektedir.

Tinea Unguium

Onikomikoz tırnak yatağı, matriksi ve plağının tutulduğu mantar infeksiyonları için kullanılan bir terimdir. Tinea unguium ise dermatofitlerin yol açtığı onikomikoza verilen ismdir. Bunun dışında kandidalar, Scapulariopsis brevicaulis, aspergillus türleri gibi dermatofit dışı küf mantarları başta olmak üzere çeşitli etkenler onikomikoza yol açabilir. Genellikle tinea pedis ve tinea manuum ile birlikte bazen tek başına ortaya çıkar. En sık etkenler Trichophyton rubrum ve Trichophyton mentagrophytes’tir. Bunun dışında Epidermophyton floccossum, T. soudanense, T. violaceum, M. canis, T. tonsurans ve T.erinacei gibi suşlarda etken olabilir. Tinea unguıum dermatofit infeksiyonları arasında yaygınlığı, kronisitesi ve tedavisinin güçlüğü açısından özel bir yere sahiptir. Tüm tırnak hastalıklarının %50’sini kapsar. Hastalık tüm dünyada sabit olarak görülmekte ve insidansı da giderek artmaktadır. Kutanöz fungal infeksiyonu olan hastaların yaklaşık % 30 kadarında onikomikoz da mevcuttur. Tinea pedisi olan hastaların 1/3’ünde onikomikoz da tabloya eşlik etmektedir. 40-60 yaş arasındaki insanlar %15-20 oranında bu hastalığa yakalanırlar Hastaların çoğu erişkindir. Ayak tırnaklarında daha sık görülür. Sıklıkla tırnağın distal veya laateral kısımlarından bazen proksimal kısımdan başlayan infeksiyon, zamanla ilerleyerek tırnak plağında yaygın tutuluma yol açabilir. Tinea unguimun bunun dışında tırnak plağında yüzeyel beyaz lekeler şeklinde görülen bir tipi vardır. Değişik klinik tipler bir arada olabilir. Tinea unguium diğer bölgenin mantar infeksiyonları için kaynak oluşturabilir.