Ekzema (ek: dış, zeein: kaynamak) veya dermatit derinin çeşitli iç ve dış etkenlere karşı bir tür enflamasyonudur. Deride minik, su dolu kabarcıklar oluştuğu için bu ad verilmiştir. Ekzama, pekçok farklı nedenlerle birlikte daha çok psikolojik nedenlerden ortaya çıkan önemli bir deri hastalığıdır. Ekzamanın toplumdaki yaygınlığı oldukça yüksektir ve pekçok alt türü bulunur. Tıpta dermatit olarak isimlendirilen hastalık çocuklarda yaygın görülen bir cilt hastalığıdır.

Ekzema yaklaşık olarak toplumun %10 unda görülen, özellikle vücudun açık olan yüz, avuç içi ve ayak tabanında sık olmak üzere, vücudun ince hassas deri bölgelerinde ortaya çıkan bir cilt rahatsızlığıdır. Her yaşta ekzema görülebilir. Ekzema rahatsız edici ve çirkin görünüşlü bir deri hastalığı olmasına karşılık ama tehlikeli değildir. Basit bir tedaviyle kontrol altına alınabilir. Yapılan çalışmalarda her on kişiden birinin yaşamının herhangi bir döneminde ekzema geçirdiği saptanmıştır. Bu oran ilk beş yaş grubu çocuklarda % 50 oranına çıkmaktadır.

Ekzema vücudun el, kol ve yüz gibi açıkta kalan bölgelerinde çirkin bir görünüme neden olan ekzema kaşıntı yapar. Özellikle el ve ayaklarında ekzema olanların günlük aktiviteleri ciddi anlamda kısıtlanır.

Ekzema (Dermatit) Tipleri
Deriyle temas eden maddeler 2 tür dermatit oluşturabilirler:
1. İrritan kontakt dermatit
İrritan kontakt dermatit derinin pH değerini, nemliliğini veya yapısal bütünlüğünü değiştirmek suretiyle etki eden irritan maddelerin deride meydana getirmiş olduğu, özel bir predispozisyonu veya duyarlanmayı gerektirmeyen, herkeste görülebilen, irritanla temastan en fazla birkaç saat sonra ortaya çıkan bir inşamatuvar reaksiyondur. İrritasyonun şiddetini temas bölgesindeki derinin yapısı, kalınlığı, nemi ve sürtünme bölgesi olup olmaması kadar, temas eden maddenin konsantrasyonu ve temas süresi belirler.

2. Alerjik kontakt dermatit
Önceden duyarlanmış deriyle alerjenin yeniden temas etmesinden sonra 48-96 saat içinde ortaya çıkan ve hücresel immüniteye bağlı geç tipte aşırı duyarlılık reaksiyonu şeklinde gelişen dermatitlerdir. Duyarlanmış bir organizmada, temas çok az veya kısa süreli olsa da birbirini izleyen ataklar olabilir.

En sık görülen ekzama tipi alerjik kökenli olandır. Tıp dilinde atopik dermatit olarak geçmektedir. Alerjik astımlı, alerjik rinitli hastaların çoğunda ekzema da görülür. Ekzema her yaşta görülmekte birlikte, en çok küçük çocuklarda ve bebeklerde görülür. Ama çocuk büyüdükçe ekzema genellikle kendiliğinden geçer. Yerini alerjik astım alabilir.

Doğada çok çeşitli ve protein yapısında olmayan alerjenler vardır. Boyalar, yağlar, reçineler, tekstil sanayiinde kullanılan kimyasal maddeler, kauçuk, kozmetikler, insektisitler, bitkiler, bakteri, mantar ve parazitlerin ürünleri alerjik kontakt dermatit nedeni olabilir.

Alerjik kontakt dermatit vücutta bazı bölgelerde sık görülürken, bazı bölgeler de alerjik kontakt dermatite özellikle direnç gösterirler. Örneğin saçlı deri ve avuçlarda özel durumlar dışında (örneğin irritan dermatitinin birlikte bulunması veya şampuan, saç boyası, spreylere bağlı alerjik kontakt dermatitler) alerjik kontakt dermatit görülmez. Buna karşılık, göz kapakları, ağız çevresi, kulak arkaları, boyun, el bileği iç yüzü, ellerin dış yüzü, koltuk altları, karın çevresi, kalçalar, uyluklar, perianal bölge, dış genitalia ve ayak sırtı alerjik kontakt dermatitin sık görüldüğü alanlardır.

Ekzema hangi yaşlarda görülür?
Çocukluk döneminde görülen ekzemaların çoğunu atopik ekzemalar oluşturur. Atopik ekzema vakaların %85’inde hayatın ilk 1 yılında (2 aylıktan sonra) başlar. Çocu
kların %7-17’sinde atopik ekzema bulunur. Ekzemaların yaklaşık yarısını oluşturan kontakt dermatitler genellikle erişkin dönemde görülür. Tüm ekzemaların %5-20’sini oluşturan dishidrotik ekzemalar ise 4-76 yaşları arasında herhangi bir dönemde görülür.

Ekzema bulaşıcı mıdır?
Ekzema bir alerjik hastalık olduğundan bulaşmaz.

Ekzemanın nedeni nedir?
Ekzemaya neden olan uyaranlar çeşitlidir ve ekzema tipine göre değişiklik gösterir. Bunlar dıştan veya içten kaynaklanabilir.

Ekzema belirtileri
Ekzema, deri katmanları arasında görülen bir enşamasyondur (ödem, yangı gibi bakterisiz iltihabik bir durumdur.) Bu ekzema bölgesi kızarır, nemli ya da kuru olabilir, genellikle kaşıntılıdır. Ekzemalı deri kaşıyarak kanatılırsa, üzerine iltihap eklenebilir ve ciddi iltihabi hastalıklar gelişebilir.

Ekzema; yüzde, boyunda, kollarda ve bacaklarda, el ayak tabanında, özellikle derinin katlandığı ya da giysilerin sürtündüğü yerlerde oluşur. Hastalığın verdiği rahatsızlık ekzemanın vücudu tuttuğu yere, ekzemanın genişliğine, egzemadaki çatlaklara göre değişik derecelerde olabilir. El ve ayaktaki ekzemalar hastada hareket kısıtlılığı oluşturur.

Ekzemalı hasta nasıl korunmalı
* Ekzemalı bölgeyi tahriş edici maddelerden sakınılmalıdır. Bu tür maddelerle çalışmak zorunda kalanlar, lastik eldiven ve yüz maskesi gibi basit önlemlerle korunmalı
* Alerjiye neden olan maddeyi bulunması ve hastanın artık allerjenden korunması yeterlidir
Bebeklikte ekzema varsa inek sütünden uzak durmak gereklidir. Ekzemada altta yatan sebebin inek sütü olduğu düşünülen vakalarda; bebek, anne sütü ile beslenmeli ve inek sütü kesinlikle verilmemelidir.
* Çocuğun alerjik olmayan giysilerini de düşünmek gereklidir. Zira giysilerin cinsine bağlı olarak ekzema gelişebilir.

Ekzema tanısı nasıl konulur?
Ekzema tanısı genellikle klinik muayene ile konulabilir. Klinik olarak diğer hastalıklarla karıştığı durumlarda deriden küçük bir parça alınarak patolojik inceleme yapılabilir. Hastalarda ekzemaya neden olan ajanların tespiti için ayrıntılı öykü alınması gerekir. Alerjik kontakt dermatite neden olan maddelerin tespiti için yama testi yapılabilir. Alerjik bünyenin gösterilmesi için kanda alerjenlere özgü antikorlar (spesifik IgE) bakılabilir.

Tedavi
Ekzemada asıl tedavi hastalığa neden olan ajanlardan uzaklaşmaktır. Bunun için hastaların ayrıntılı öyküsü alınmalı ve alerji testleri yapılmalıdır. Hastalar bu testlerde tespit edilen alerjen maddelerden kaçınmalıdır. Buna karşın tüm hastalarda sorumlu alerjen maddelerin tespiti mümkün olmayabilir.

Ekzemanın tedavisi dönemine göre değişir. Sulantılı dönemde kurutucu boyalar ve ıslak pansuman yapılırken subakut dönemde kremler, kronik dönemde ise bazı merhemler kullanılır. Kuruluk için nemlendiriciler kullanılmalı, kaşıntı için kaşıntı giderici bazı haplar alınmalıdır.