Alopesi Areata
Alopesi tıp dilinde saç kaybı anlamına gelmektedir. Alopesi areatada ise saçlarda aniden yuvarlak saçsız alanlar oluşturacak şekilde dökülme olmasıdır.
Alopesi areatanın nedeni nedir?
Alopesi areata otoimmun bir hastalıkdır. Otoimmun hastalıklarda bilinmeyen br nedenle bağışıklık sistemi kendi hücrelerini yabancı olarak görüp bu hücrelerle savaşmaya başlar. Bu durumda kıl kökleri etrafında bulunan lenfosit denen hücreler sitokin diye adlandırılan kimyasallar salgılarlar ve bu da saçlarda dökülmeye neden olur.
Saçkıran (genetik) ailesel midir?
Hastalıkta genetik bir yatkınlık vardır ve yakın aile bireyleri etkilenebilir. Ayrıca tiroid problemleri veya diabet oldukça yaygındır.
Saçkıran bulaşıcı mıdır?
Saçkıran, bulaşıcı değildir. Gerek kişiden kişiye gerekse kişinin kendisindeki bir bölgesinden başka bir bölgesine asla bulaşmaz. Saçkıran her ne kadar alışıldık dökülmelerden farklı görünsede veya mantara bağlı dökülmeye benzese de allopecia areata yani saçkıran kesinlikle bulaşıcı değildir.
Saçkıranın belirtileri nelerdir?
Saçkıranın erken dönem belirtisi bazen kafa derisinde görülen karıncalanma hissi olabilir.
Saçkıran nasıl görünür?
Hastalık tipik olarak saçlı deride bir veya daha fazla kel alanlar, düzgün yamalar şeklinde başlar, inflamasyon veya pullanma yoktur. Renkli saçlar etkilenme eğilimindedir bu yüzden yaşlılarda kel alan içinde birkaç beyaz saç kalmış olabilir. Bazen iyi sınırlı yamalar, daha nadiren saç kaybı yaygın olabilir. Kısa, incelmiş saçlar alopesi areatanın karakteristik ünlem işareti saçları olarak bilinir ve kel yamanın kenarında görülebilir. Yeniden büyüme genellikle kel alanın ortasından ince beyaz saç ile başlar, saç zamanla kalınlaşır koyulaşır ve rengini yeniden kazanır. Bazı hastaların tırnaklarında küçük çukurcuklar gelişebilir.
Saçkıran iyileşir mi?
Eğer saç kaybı yama şeklinde ise bu daha iyi seyirlidir, tedavisiz 1 yıl içinde tamamen saçlar geri gelebilir (yaklaşık %60-80). Bununla beraber ilerde saç kaybı atağı tekrarlayabilir. Eğer başlangıçta çok aşırı saç dökülmesi varsa düzelme iyi olmaz. Down sendromlu hastalarda veya şiddetli ekzeması olanlarda da hastalığın seyri iyi değildir.
Saçkıranda tedavi yaklaşımları
A- GÜNCEL TEDAVİLER VE YENİLİKLER;
1- Kortikosteroidler;
a) İntralezyonal
b) Topikal
c) Sistemik
2- Minoksidil
3- Antralin (Ditranol)
4- İmmunmodulatörler;
a) Dinitroklorobenzen (DNCB)
b) Skuarik asit dibütil ester (SADBE)
c) Difenilsiklopropenon (DPCP)
5- Fotokemoterapi (PUVA)
a ) Lokal
b) Sistemik
c) Kombinasyon tedavileri
6- Diğer tedaviler;
a) Siklosporin
b) Sulfosalazin
c) İnterferon
d) Takrolimus
e) Nikel ve izoprinozin
f) Dapson
g) imiquimod
h) Talidomid
ı) Aromaterapi
i) Kriyoterapi
j) Akupunktur
k) Timektomi
l) Selektif seratonin reuptake inhibitörleri (SSRI)
7- Nonfarmakolojik metodlar (Kozmetik yaklaşımlar)
a) Dermografi
b) Lokal saç aksesuarları (Hairpeaces)
8- Psikiyatrik tedavi yaklaşımları
9- Hasta eğitimi
B-SAÇ GELİŞİMİNDEKİ YENİ ARAŞTIRMALAR;
1)Kıl follikül kültür sistemleri
2)Saçlı deri implantasyonları
C-GEN TEDAVİSİ ÇALIŞMALARI
Saç kıran nasıl tedavi edilir?
Hafif derecede, erken dönemdeki hastalarda tedaviye gerek yoktur, onların saçları herhangi bir şey yapmadan tekrar geri gelir. Hastalığın seyrini değiştiremese de bazı tedaviler saç büyümesini artırabilir. Hastalığın kendisi fiziksel sağlığı kötü yönde etkilemezken ciddi riskler taşıyan tedavilerden kaçınılmalıdır.
Saç kıranda uygulanan tedaviler şunlardır:
-
Steroid kremler ve saçlı deri uygulamaları: Kel alanlara, genellikle günde iki kez, sınırlı bir süre için uygulanır.
-
Lokal steroid enjeksiyonları: Kafa derisinde ve kaşlarda uygulanır ve saç kaybının küçük yamalar şeklinde olanlarında en etkili tedavi yaklaşımıdır. Enjeksiyonlar birkaç ayda bir tekrarlanabilir. Enjeksiyon yapılan alanın kenarında küçük bir çöküklük gelişebilir, fakat bu genellikle birkaç ay sonra iyileşir. Göz çevresindeki uygulamalarda dikkatli olunmalıdır, kaşlara enjeksiyon yapıldığında, enjeksiyon sayısı arttıkça glokom gelişebilir (göz küresinde basınç artışı).
-
Steroid tabletler: Steroid tabletlerinin yüksek dozu saçların yeniden büyümesini sağlayabilir, fakat tedavi sonlandırıldığında alopesi çoğu kez tekrarlar. Ağızdan steroid alımı belli bir süreyi aştığında kilo alımının yanı sıra kan basıncı artışı, diyabet, mide ülseri, katarakt ve osteoporozu kapsayan ciddi yan etkilere sebep olabilir.
-
Ditranol krem: Bu krem psoriasis olarak adlandırılan başka bir deri hastalığının tedavisinde kullanılır, derinin irritasyonuna sebep olur ve bazen kel alanlara uygulandığında saç büyümesini uyarır. Kremin kullanımı güvenilirdir, fakat özellikle sarışınlarda ve açık tenli bireylerde deri ve saçı mora-kahverengiye boyar.
-
Kontakt duyarlandırıcı tedavisi: Hastada kimyasal bir madde ile allerji oluşturmayı kapsar (genellikle difensipron olarak adlandırılan bir kimyasal) ve kel alana bu kimyasalın çok düşük konsantrasyonu uygulanır, genellikle haftada bir kez uygulama hafif derecede inflamasyonu devam ettirmeye yeter. Kaşıntı, bül ve boyundaki lenf bezlerinde büyüme olası sıkıntı verici yan etkilerdir. Deri renginde açılma olabilir (depigmentasyon), bu yüzden koyu tenli bireyler uyarılarak bu madde kullanılır. Bu tedavi sadece özel merkezlerde uygulanır.
-
Ultraviyole ışık tedavisi: Burada alınan bir tablet veya uygulanan bir krem ile deri ışığa hassas hale getirilir, sonra kel alanlar haftada iki veya üç kez, birkaç ay boyunca ultraviyole ışığa maruz bırakılır. Tedavi sonlandırıldığında alopesinin tekrarlama olasılığı fazladır. Ayrıca bu tedavinin uzun dönemde deri kanserine yol açma riski olabilir.
-
Minoksidil losyon: Kel alanlara uygulama saç büyümesine kozmetik olarak faydalı olmakla beraber bazı hastalara yardımcı olabilir.
-
Antidepresan tedavi: hastalık psikosomatik sorunlara neden olabilmete ya da psikosomatik sorunlar hastalığa zemin hazurlamatadır. Bu nedenle antidepresan tedavi yararlı olabilir.
Kıl Şaftı Anomalileri
Saç şaft defektine bağlı anomaliler ve saç dökülmeleri; doğumla yada doğumdan sonraki ilk aylarda belirginleşmektedir. Saçların mikroskobik değerlendirmesi ile tanıları konulabilmektedir. Saç şaft defektleri saç kırılmalarına neden olarak dökülme yapmaktadır. Bunlar doğumsal olarak tek başlarına olabildiği gibi başka sistemik hastalıklar ile de birlikte olabilmektedir. Saç şaft defektleri akiz yani sonradan da gelişebilmektedir. Sıklıkla sadece saçlar ile sınırlıdır . Saç şaftı anomalileri 2 ye ayrılmaktadır.
- Saçlarda kırılma yaparak dökülmelere neden saç şaft anomalileri
- Trichorrhexis Nodosa Congenita;
En sık gözlenen saç şaft defektidir. Saç şaftı üzerinde 1 ya 2 tane nodal-düğümsü yapı gözlenmektedir. Saçlar bu noktalarda kopmaktadır. Mikroskopik değerlendirmede sanki iki fırça iç içe geçmiş gibi görünmektedir. Klinik olarak saçlar kısa ve kolay kırılmaktadır. Saçlar üzerinde çıplak gözle bile görülebilen beyaz noktalar nodulları göstermektedir. Bu hastalarda ilk başlarda saçlar normal kalınlık ve uzunluktadır. 1 yıldan sonra saçlar çabuk kırılmakta ve kopmaktadır. Tek başına olması nadirdir sıklıkla başka bir hastalık ile birlikte olması açısından önemlidir. Netherton sendromu, Tay sendromu, Basex-Dupre-Christol sendromu, Menkes hastalığı, biotin ve çinko eksikliğinde ve argininosuccinicaciduria gibi.
- Monilethrix
Sıklıkla occipital alanda gözlenir. Ancak bazen tüm saçlı deride alopesiye neden olmaktadır. Doğumda saçlı deride velluslar var ancak kısa bir sürede bunlar yerini kuru, kırık ve sağlam olmayan saçlara bırakmaktadır. 0.5-2.5 cm çaplarında alopesik alanlar ve içerisinde kıl folliküllerine uyan küçük kabartılar ortaya çıkmaktadır. Saçlı deri dışında kaş, kirpikler ve vücut kıllarında da olabilmektedir. Mikroskpik olarak saçlarda aralıklı eliptik nodal genişlemeler ve arada incelmeler gözlenmektedir. Bu incelmelerde medulla yoktur ve saçlar bu incelme alanlarından kopmaktadır. Klinik olarak saçlar mat, frajildir. Etkilenen alanda keratosis pilaris şeklinde papüller gözlenmektedir. Vellusları etkilemediği için doğuştan saçlar normal sonra saçlı deride terminal saçlar ile oraya çıkması ile kendisini göstermektedir.
- Pseudomonilethrix
Mikroskpik olarak görünüm Monilethrix benzer ancak nodullar ve aradaki incelmeler daha düzensizdir.
- Pili torti
Saç şaftı uzunluğuna kendi ekseninde 180 derece dönmektedir. Saçlarda buna bağlı kırılma ve dökülme fazladır. Menkes hastalığında(Menkes hastalığı doğumsal bakır metabolizma hastalığıdır) olabilmektedir. Pili torti ve nörolojik belirtiler olmaktadır. Başka bir hastalık olmaksızın tek başına yada çinko eksikliği, ektodermal displasialar gibi başka problemlerle de birlikte olabilmektedir. Doğumsal olanı kadınlarda özellikle sarışınlarda gözlenmektedir.
- Trichorrhexis invaginata-Bambo saçlar;
Saç üzerinde bir çok sayıda şişlik şeklinde düğümler bulunmaktadır. Saçlar bu alanlarda kırılmaktadır. Klinik olarak saçlar kuru, kaba, kırılgan ve kısadır. Friksiyon ile saçlar hemen kırılmaktadır. Yaşla düzelebilmektedir. Mikroskopik saç incelemesinde saçlarda bambo bitkisi üzerindeki gibi kısımlar gözlenir ve buradan saçlar kopmakta buda saç dökülmelerine neden olmaktadır. Netherton hastalığı ile birlikte olabilmektedir. (Nethertoon hastalığı genetik geçişlidir sıklıkla kadınlarda gözlenir ve ihtiyozis, Trichorrhexis invaginata ve atopi vardır.)
- Trichodystrophia
Saçlarda keratini oluşturan sistein ve sülfür azalmasından kaynaklanmaktadır. Keratini birbirine bağlayan sülfür azlığından dolayı kısa ve kırılgan saçlar bulunmaktadır. Saç şaftı üzeri kaplanın derisi gibi renkli görünmektedir. Saçlar kısa ve çabuk kırılmaktadır. Kaş ve kirpikler etkilenebilmektedir. Bu kişilerde ayrıca mental retardasyon, fiziksel gelişim geriliği, tırnak ve diş gelişim bozuklukları, katarakt, erken yaşlanma, ışık duyarlılığı olmaktadır
- Pili bifurcate
Saç şaftı uzun ekseninde 2 ye ayrılmaktadır. Her parça cuticle içermektedir.
2. Saçlarda kırılma yani dökülmelere neden olmayan saç şaft anomalileri;
- Difüz parsiye wooly hair
Klnik olarak farklı uznlukta 2 gurup saç gözlenmektedir.
- Pili annulati
Saç şaftı üzerinde açık ve koyu renk alanları vardır. Bu saç anomalisi parlak sarı saçlılarda fazla görülmektedir. En sıklıkla cortex bölgesi etkilenmektedir. Koltuk altı ve kasıklarda nadiren ortaya çıkabilmektedir.
- Wooly hair
Kelime anlamı ile yünümsü saç anlamına gelmektedir. Klinik olarak saçlar Afrika ırk saçları gibi kıvırcık görünmektedir. Saçlar taranamamaktadır.
Genetik ve ailesel formları dışında nevoid formunda saçlı deride sadece bir plakta wooly hair vardır.
Akiz saç şaft anomalileri;
- Hava koşullarından etkilenmiş saç şaft anomalileri;
Bu saçlar kolay kırılmakta, saçta trichorrhexi nodosa ve trichoptilosis gelişmektedir. Saçlar kuru, opak, ve zor taranmaktadır. Gün içerisinde saçların çevresel koşullardan tekrarlayan etkilenmesi ile ortaya çıkmaktadır. Çevresel etkenler; UV, tuzlu yada klorlu su, rüzgar ve hava kirliliği, saç boyaları, saç renk açıcılar, saç kurutucular, saç düzleştiriciler, saç maşaları, saçların sert ve sık taranması ve fırçalanması, sık saç sitil verici ürünlerin kullanılması, fırçalama ve saç sitil vericiler vb.
- Trichoptilosis
Saç şaftında daha sıklıkla ucunda uzunlamasına ekseninde 2-3 cm ayrışmalar olmasıdır.
- Akiz progresif kinking hair
Periauriküler alanda sıklıkla kıvırcık ve kısa saçlar olmakta sıklıkla AGA ile gözlenmektedir.
Trikotillomani’nin sebebi nedir?
Bu hastalığın bilinen kesin bir sebebi yoktur. Hastalığın sebepleri hastalık esnasında beyinde gerçekleşen değişiklikler, diğer hastalıklardan farkları, şiddetlendiren durumlarla ilgili araştırmalar devam etmektedir. Ulaşılan noktada bilinen bilimsel gerçek hastalığın nörobiyolojik bir süreç olduğu ve hastalık gelişiminde genetik yani kalıtımsal faktörlerin de rol oynadığıdır. Tıpkı alkolizm, patolojik kumar, depresyon ve daha birçok psikiyatrik hastalık gibi trikotillomani de genetik, duygusal ve çevresel faktörlerin bir bileşimi sonucu ortaya çıkar. Ancak unutulmaması gereken nokta saç koparmanın birbirinden farklı hastalılarda ortaya çıkabilen bir belirti olabileceğidir. Tıpkı yüksek ateşin zataürre, idrar yolu enfeksiyonu, güneş çarpması gibi birbirinden farklı sebepleri olabileceği gibi saç koparma da farklı psikiyatrik hastalıklar esnasında izlenebilir.
Trikotillomani adı nereden gelir?
1889’da Fransız dermatolog Francois Hallopeau tarafından saç koparma hastalığına bu isim verilmiştir. Yunanca triko saç, tillo çekme, ve mani delilik, aşırı istek anlamına gelmektedir.
Trikotillomani kimlerde görülür?
Her yaştan, her etnik gruptan, cinsiyetten, milletten ve sosyoekonomik düzeyden kişide bu hastalık izlenebilir. Çocukluk döneminde hastalık kızlarda ve erkeklerde neredeyse eşit sıklıkta izlenirken yetişkinlikte vakaların %80-90’ı kadındır. Toplum içinde görülme sıklığı %1-3’tür. Başka deyişle Türkiye’de tedavi alan, almayan, hastalığının farkında olan olmayan, kimisi şiddetli kimisi hafif yaklaşık 1-1,5 milyon trikotillomani vakası bulunmaktadır.
Trikotillomani ne zaman başlar?
Hastalık herhangi bir yaşta başlayabilir ancak sıklıkla geç çocukluk ve ergenlik dönemi nde, 11-13 yaş civarında başlar. Hastalığın daha sık başladığı bu dönem akla hastalığın başlangıcında bazı hormon değişikliklerinin sebep olabileceğini düşündürmektedir. Ancak yaşlılıkta ya da henüz 1 yaşın altındaki bebklerde hastalığın izlenebildiği nadir durumlar da vardır. Hastalık sıklıkla hayatın stresli bir döneminde, önemli bir yaşam olayını takiben izlenir. Ancak duruduk yere, kişinin yaşamında herşey olağan akışında iken de başlayabilir.
Trikotillomani hastalığı kendiliğinden geçebilir mi?
Bir bireyde hastalığın nasıl seyredeceğini tam olarak tahmin etmek mümkün değildir. Hiç tedavi almayanlarda trikotillomani genellikle uzun yıllar sürer ancak zaman içinde şiddetlendiği ve azaldığı dönemler, hatta arada birkaç ay yıl neredeyse tamamen ortadan kalktığı, sonra yeniden canlandığı dönemler izlenir. Bu kronik gidiş ömür boyu sürebilir. Ancak özellikle bebeklikte ya da erken çocukluk döneminde başlayan birçok vakada saç koparma kısa bir süre devam edip kendiliğinden ortadan kalkabilir.
Saç koparma ağrılı mıdır?
Hastalarımıza saç koparmanın ağrılı olup olmadığını sorduğumuzda birbirinden çok farklı cevaplar alırız. Bir çoğu vücudun farklı yerlerinden kıl koparmanın ağrılı olmaktan öte rahatlatan bir eylem olduğunu ifade ederler. Koparmak için ortaya çıkan dürtü ve karşı konulamaz hale geldiğinde saçın ya da kılın koparılması ile ortaya çıkan rahatlamadan bahsederler. Bazı hastalar durumu sanki bir yerin çok kaşınması ve kaşınıldığında ortaya çıkan rahatlamaya benzetirler. Bazıları ise acı duyduklarını ama yine de karşı koyamadıklarını ifade ederler. Kişi günde yüzlerce, kimi zaman binlerce tel saç ya da kıl koparır, tekrarlayan koparma hareketi sebebi ile el, bilek, dirsek ağrıları ortaya çıkabilir. Kıl ya da saç köklerinin iltihaplanması sebebiyle ağrılı şişlikler ortaya çıkabilir. Ancak bu kötü sonuçlar dahi çoğu zaman kişinin saç koparmayı durdurabilmesine yaramaz.
Saç koparma - Trikotillomani hastalığı kişinin kendine kasıtlı olarak verdiği bir zarar mıdır?
Hayır, kişi hastalıktan memnun değildir, kurtulmak ister, verdiği zarardan muzdariptir. Görünüşüne ve hayatına zarar verdiğini bilir, durdurmaya çalışır ama başarısız olur. Tıpkı tırnak yiyenlerin bunu durdurmak isteyip başarısız olmaları gibi bir durumdur. Hastalığı yaşamayan birçok kişi “istesen durdurursun, koparmazsın” dedikçe anlaşılamamanın verdiği sıkıntı ile daha da şiddetlenir.
Trikotillomani, takıntı hastalığının bir biçimi midir?
Hastalıkların isimleri yani etiketler hekimler ve diğer sağlık profesyonelleri arasındaki iletişimi kolaylaştırmk için vardır. Bu sebeple aynı hastalığa dünyanın her yerinde aynı tanının konması ve benzer tedavilerin uygulanması için çeşitli hastalık sınıflandırmaları yapılmıştır. Bu sınıflamalarda trikotillomani ve obsesif kompulsif bozukluk farklı grup hastalıklar olarak anılırlar. Trikotillomani bir takıntı olmaktan ziyade “dürtü kontrol bozukluğu” olarak anılan bir grupta sınıflanmıştır. Fakat trikotillomani tekrarlayıcı davranış biçimi ve yapmak için karşı konulamaz istek duyulması ile takıntı hastalığını da andırır. Kişinin bazen farkına varmadan otomatik olarak saç koparması ise tik bozukluğuna benzer. Ancak tedaviye başvurulduğunda hekim ve psikolog her bir vakayı hastalığın etiketine göre değil, hastanın kendi özelliklerine göre tedavi sürecine alacaktır.
Saçları yutma da hastalığın bir parçası mıdır?
Koparılan saç ya da diğer vücut kıllarının köklerini ağza alamk, emmek ya da saçı tümüyle yutmak oldukça sık görülen bir davranıştır. Yutme bazen saçın sadece kök kısmını yutma biçiminde bazen de tüm saçı yutma biçiminde olabilir. Saçın tümüyle yutulması bir süre sonra barsaklarda biriken saçların yumak haline gelerek barsakları tıkamasına sebep olur. Trikobezoar adı verilen bu durum acil cerrahi müdahale gerektirecek kadar ciddi olabilir. Nadir görülen bu durum eğer gerekli müdahale yapılmazsa ölümle sonuçlanabilir. Kişinin hastalığından utanması sebebiyle tıbbi yardım istememesi ölümcül sonuçlanma riskini artırır.
Psödopelad
Geri dönüşü olmayan saç kaybı ile giden bir hastalıktır. Hastalık ilerlerse plakların çevresindeki kıllar rahatlıkla koparılabilir. Etkili bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastalığın son dönmelerinde kozmetik iyilik hali sağlamak için etkilenmemiş saçlı deri alanından hastalıklı alan cerrahi yöntemlerle saç ekimi yapılabilir. Ancak her zaman iyi sonuç alınmayabilir.
Poliosis
Bir grup komşu saçta, saça rengini veren hücrelerin azlığı veya yokluğu nedeniyle beyaz saç görülmesidir. Bir takım hastalıklarda (saçkıran ve vitiligo gibi) görülebilir.
Hirsutizm
Tüylenme kadınlarda aşırı miktarda erkeksi siyah kılların olmaması gereken yerlerde (bıyık, çene, göğüs, karın) büyümesidir. Üreme çağındaki kadınların ortalama %8’inde görülebilir. Aşırı tüylenme genellikle testosteron gibi erkeklik hormonlarının fazla üretimi nedeniyle olur. Bazı hastaların kandaki hormon düzeyleri normal de çıkabilir. Belirtileri genellikle barizdir ve basit tetkiklerle kolayca tanı konabilir. Aşırı tüylenmenin tedavisi genellikle altta yatan nedene yöneliktir. Aşırı tüylenmeye karşı Traş önerilmez ama Ağda uygulanabilir. Kozmetik uygulamalar arasında en iyisi laser epilasyondur ama maliyeti yüksektir. Kılları artıran hormonlar (testosteron) kadınlarda ya yumurtalıktan ya da böbreküstü bezinden gelir. Eğer kıllanma hızlı oluşuyor ve ilerliyor ise nedenini araştırmak gerekir.
şırı kıllanma – Hiperandrojenizmin sebepleri
Aşırı tüylenme – hirsutizm belirtileri ve tanısı
Tüylenmesi artan kadınların çoğunda bazen hormon artışı yoktur buna idiopatik hirsütizm denir veya polikistik over sendromundan vardır. Prolaktin hormonunun fazla olması, adrenal (böbreküstü) bezin fazla çalışması ve kullanılan bazı ilaçlar da tüylenme yapabilir. Kimi zaman yumurtalık ve adrenal bezdeki tümörler de aşırı tüylenme yapabilir.